Doodgewoon, leven met de dood

‘Je opa had uitgezaaide darmkanker. Hij kreeg tot vijf dagen voor zijn dood de ene behandeling na de andere: chemotherapie, bestralingen. Hij heeft het allemaal ondergaan. Hij had nauwelijks nog de kracht om zijn eigen standpunt te bepalen. Je hebt hem aangemoedigd vol te houden. Uiteindelijk heeft hij de strijd verloren. Je vraagt je af: was dit het beste wat je voor hem kon doen in de laatste maanden van zijn leven?’

(Uit: Als ik er niet meer ben, Manu Keirse)

Praten over de dood, dat valt nog helemaal niet mee. We hebben er vaak allemaal moeite mee: de zieke is soms bang en wil zo lang mogelijk vechten om in leven te blijven; de mantelzorger wil zijn dierbare niet kwijt; artsen hebben hun eed afgelegd om te behandelen en te genezen.

In onze cultuur is de dood een onderwerp waar we het liever niet over hebben. Je plant alles in je leven: van je eerste kamer tot je grootste huis, van kleine projecten tot je hele loopbaan, van feestdagen tot vakantie, van gezinsuitbreiding tot erfenissen. Maar je levenseinde plannen, nadenken over je einde en alle gedachten hierover regelmatig bespreken met je geliefden, of zelfs je wensen hierover vastleggen, dat is nog niet gebruikelijk.

Dit is een groot onderwerp. In dit recept krijg je een paar gedachten mee als eerste aanzet om ‘gewoon’ over de laatste fase van het leven, het afscheid en de dood te praten. Het kan nu nog! En het geeft rust en vrede als je weet dat je te zijner tijd handelt in de geest van degene van wie je houdt.

Het geeft ook rust als zaken waarvan je weet of voelt dat ze spelen, wél uitgesproken worden. In plaats van voorzichtigheid en net doen of het onderwerp niet bestaat, ga je er nu rustig voor zitten met elkaar. Dat is eerst eng en later echt een opluchting. Als je het moeilijk vindt om dit soort gesprekken te voeren kun je er iemand bij vragen, bijvoorbeeld de huisarts, een verpleegkundige, een goede vriend of iemand van de kerk.

Recept

Dit recept geeft gespreksonderwerpen om over afscheid en dood te praten. Kies die onderwerpen die passen bij jullie situatie. Praat samen, maar ook gescheiden van elkaar met eigen gesprekspartners. Jullie lopen immers samen een pad, maar ook een pad dat je alleen moet gaan, omdat de een gaat en de ander achterblijft. Je kunt praten over:
• Jullie beleving van deze levensfase. Is er ondersteuning nodig? Wie helpt jullie hierbij?
• Over consequenties van wel of niet behandelen. Is alle informatie aanwezig, wat gebeurt er bijvoorbeeld bij pijn of benauwdheid? Wil de zieke dat er gereanimeerd wordt tijdens de laatste levensfase? Wie is eventueel gemachtigd om namens de zieke op te treden?
• Gevoelens. Welke emoties zijn er?
• Vrienden en familie. Wat moet nog gezegd en gedaan worden?
• Wensen voor deze laatste periode, bijvoorbeeld: ‘Ik wil mijn geboortehuis nog een keer zien’ of: ‘Ik wil nog een keer met jou die speciale muziek luisteren’.
• Kwaliteit van leven, met daarbij de vragen: ‘Wat wil je (nog) wel?’ en: ‘Wat wil je niet (meer)?’ Je kunt ook praten over de plaats waar iemand wil sterven: thuis of in een hospice? Indien thuis: zorg dat de kamer waar het bed staat de laatste dagen rustig en comfortabel is, bijvoorbeeld met een leunstoel naast het bed, een lampje, geen telefoons.
• De fase na de dood: wil de zieke een crematie of een begrafenis? Een afscheidsdienst? Wat wil je zelf graag doen of zeggen tijdens dit afscheid?

Er zijn mooie boeken geschreven die jullie apart of samen kunnen lezen. De boeken van Manu Keirse willen we hier van harte aanbevelen.

Verder zou je lid kunnen worden van de NVVE, De Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (euthanasie). Niet omdat je nu euthanasie wilt, maar omdat zij heel veel informatie kunnen verstrekken over het bespreekbaar maken van de dood en het plannen van je levenseinde. Je kunt bij hen van alles vastleggen, zoals een behandelverbod en een euthanasieverzoek. Ook een niet-reanimerenpenning kan bij hen besteld worden.

Hopelijk wordt praten over de dood op deze manier iets makkelijker.

Mijn vader is negenentachtig en hij wil niet dement worden, niet naar een verpleegafdeling en niet in coma liggen. Hij wil beslist niet dat de maatschappij opgezadeld wordt met iemand die heel veel geld kost. Hij neemt heel rustig beslissingen over wat hij wel en niet wil. Elk jaar vullen we alle papieren van de NVVE in en bespreken dat met de huisarts. Na de eerste keer zijn we met taart en koffie gaan vieren dat hij verantwoording neemt voor het leven én de dood. Hij wil graag dat zijn voorbeeld in dit boek komt. (Maria)

Informatie
www.achterderegenboog.nl – Ondersteuning en lotgenotencontact van kinderen en jongeren rondom de dood.
www.doodgewoonbespreekbaar.nl – Leven is ook doodgaan. Denk erover, praat erover.
www.nvve.nl – Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde.
www.stichtingstem.info – STEM wil sterven uit de taboe- en medische sfeer halen.
www.toonhermanshuis.nl – Deze gastvrije huizen zijn er voor mensen met kanker, hun naasten en nabestaanden.
www.voor-morgen.nl – Regel zelf je digitale wilsverklaring.
www.vptz.nl – Vrijwilligershulp voor de laatste maanden.

Lezen
Hans Stolp, Als een geliefde sterft.
Manu Keirse, Als ik er niet meer ben.
Manu Keirse, Kinderen helpen bij verlies.
Marinus van den Berg, Rouwen in de tijd.
Suzanne Kuit-van der Loo, Een stralende papa.