Sinds 2012 was Roelof Lanting voorzitter van Platform Hattinga Verschure, een platform dat de collectieve belangen van mantelzorgers in de provincie Groningen behartigt. Op 31 maart nam hij afscheid. In dit interview blikt Roelof terug op zijn periode als voorzitter. Hij neemt ons mee in zijn ervaringen en inzichten over de rol van mantelzorgers en hun ondersteuning.

Ondergeschoven kindje

De mantelzorger is nog vaak het ondergeschoven kindje volgens Roelof Lanting. Te vaak komt het voor dat de mantelzorger onvoldoende tot zijn recht komt. En dat ervaarde hij ook in contacten met bijvoorbeeld zorgaanbieders, gemeenten en mantelzorgers zelf. Lanting: “Het behouden van de focus op de mantelzorger was voor mij de grootste uitdaging in gesprekken met verschillende partijen. Vaak neigden de gesprekken naar problemen in de gezondheidszorg of rondom problematiek van de zorgvrager. Terwijl het juist zo belangrijk is om de behoeften en uitdagingen van de mantelzorger centraal te stellen. Maar ook als we praten met mantelzorgers, merken we snel dat ook zij geneigd zijn om over de problemen van de zorgvrager te praten.”

Het gaat bij gesprekken over mantelzorg veel te snel weer over degene die de zorg krijgt.

Roelof Lanting

Deeltje van de veelheid

Terugkijkend op zijn periode als voorzitter zegt hij dat juist de overleggen met gemeenten of zorgorganisaties van belang zijn geweest. Platform Hattinga Verschure heeft in deze gesprekken haar meerwaarde kunnen laten zien over de rol van mantelzorgers en hun ondersteuning. “Terugkijkend denk ik dat we als platform juist door die gesprekken hebben bijgedragen aan een beter beeld van mantelzorg. In de afgelopen tien jaar is er veel veranderd in hoe er in Nederland gekeken wordt naar mantelzorgers, en wat zij doen voor mensen die ziek zijn of problemen hebben. Het beeld van mantelzorg is positiever en meer op feiten gebaseerd geworden. Hier hebben veel mensen en organisaties aan bijgedragen, waaronder het Platform Hattinga Verschure als een deeltje van deze veelheid.”

Mantelzorg: een vage term

De oud-voorzitter van de belangenvereniging voor Groninger mantelzorgers geeft wel aan dat de term mantelzorg een wat vage term is. Lanting is zelf in contact gekomen met het begrip mantelzorg toen het 20 jaar geleden met zijn partner behoorlijk slecht ging en niet meer alleen kon zijn. Hij las toen in het huis-aan-huisblad van de gemeente Menterwolde over het steunpunt mantelzorg en dacht dat hij hier ook gebruik van kon maken als hij dat nodig had. “Pas toen besefte ik mantelzorger te zijn. Er zijn beslist veel meer mensen die zorgen voor een dierbare en daarmee mantelzorger zijn. Maar die zelf de term mantelzorg niet kennen of zichzelf niet als mantelzorger beschouwen. Maar het is langzamerhand ingeburgerd en nu moet je er niet meer aan sleutelen.”

Bijzonder moment

Roelof vertelt dat het meest bijzondere moment van zijn 11-jarig voorzitterschap van Stichting Platform Hattinga Verschure plaatsvond op een avond voor mantelzorgers in Appingedam. In een gesprek tussen de bijna 20 aanwezigen vertelde één persoon dat hij steeds meer zorg moest geven aan zijn vrouw die sterk achteruitging, en dat zij daarom kort voor de bijeenkomst was opgenomen in een zorginstelling. Daarna had de zorgorganisatie hem laten weten dat hij geen recht had op informatie over hoe het met zijn vrouw ging. Daar ontstond een moment dat voor Roelof de essentie illustreert van de rol die Stichting Platform Hattinga Verschure speelt in het ondersteunen van mantelzorgers. Roelof Lanting: “Dit was natuurlijk heel schrijnend. Maar juist op dat soort momenten zie je hoe belangrijk het is om bijeenkomsten te organiseren voor mensen met vergelijkbare ervaringen. De persoon die zijn verhaal vertelde, kon zijn gevoelens en ervaringen delen met anderen die hierop konden reageren en hem tips en adviezen konden geven.” Roelof benadrukt dat dit misschien wel een klein en individueel moment was, maar wel heel belangrijk voor de persoon in kwestie. “Op die manier hopen we dat mensen weer de deur uitlopen met zowel de opluchting dat ze het even kwijt konden als handvatten waarmee de mantelzorger iets beter toegerust is om met de situatie om te gaan.”

Rol van mantelzorgers en hun ondersteuning

Roelof Lanting is van mening dat gemeenten zich best goed en positief gemotiveerd proberen in te zetten voor mantelzorgers, maar dat het in de uiteindelijke uitvoering niet altijd even makkelijk is. Volgens hem is het wel makkelijker als de mensen aan de kant van de gemeenten zelf afhankelijk zijn geweest van een mantelzorger of als ze zelf mantelzorger zijn. “Het is belangrijk dat gemeenten begrijpen wat mantelzorgers nodig hebben, en dat hoeft niet altijd geld te kosten. Het organiseren van een goede pool van vervangers voor een paar uur per week kan een belangrijke adempauze zijn voor de mantelzorger en degene voor wie hij of zij zorgt, en hoeft niet duur te zijn. De term adempauze voor de mantelzorger is sowieso een veel betere term dan respijtzorg.”

Eerder helpen

En dat is hard nodig volgens Roelof. Hoewel in Nederland een algemeen probleem, zie je juist in Groningen en Drenthe versterkt terug dat mantelzorgers behoorlijk ver kunnen gaan voordat ze zeggen dat het niet meer gaat. “Te vaak komen mantelzorgers bij het punt waar de wal het schip keert. Een punt waar er crisis ontstaat. Terwijl de situatie had kunnen worden voorkomen. Door een ondersteunende arm te bieden, door iemand naar het contactpunt mantelzorg te verwijzen. Of bijvoorbeeld door middel van een adempauze. Ook qua kosten zou het voor een gemeente voordeliger zijn. Gemeenten zouden ervoor moeten zorgen dat voor dit soort situaties ergens in de begroting voldoende ruimte is.“

Financiële ondersteuning van mantelzorg

Het voeren van gesprekken met gemeenten over financiën, de rol van mantelzorgers en hun ondersteuning is niet eenvoudig, zelfs als beide partijen gemotiveerd zijn. “Je kunt van goede wil zijn, maar dan ben je er nog niet,” aldus Roelof Lanting. “Ten eerste is het budget van de WMO een vrij fors onderdeel van de begroting van een gemeente. Maar het gaat hierbij voornamelijk om de zorgvrager en niet om mantelzorgondersteuning. Ten tweede kan het faciliteren van een mantelzorger per gemeente verschillen en het beschikbare budget kan ook variëren van jaar tot jaar, afhankelijk van mogelijke tegenvallers. Af en toe heb ik wel vraagtekens bij de effectiviteit van de gelden die naar gemeenten zijn gegaan voor mantelzorgondersteuning. Er is bij het decentraliseren mogelijk meer geld beschikbaar gesteld aan gemeenten voor mantelzorgondersteuning dan daadwerkelijk wordt gebruikt.”

Langer thuis wonen

Roelof sluit af met een pleidooi met betrekking tot het centrale idee dat mensen langer thuis moeten blijven wonen. “Het idee dat iedereen dat wil en moet is te simpel. Er moet ook een afweging worden gemaakt vanuit het oogpunt van verantwoordelijkheid van zorg. Juist wanneer mensen soms te lang thuis wonen ontstaan crisissituaties die voorkomen hadden kunnen worden. Bijvoorbeeld omdat er te veel druk op de mantelzorger ontstaat, of wanneer er automatisch van alles van de mantelzorger wordt verwacht. Een mantelzorger moet ook gewoon nee kunnen zeggen. Langer thuis blijven wonen is in veel gevallen niet een vanzelfsprekendheid. Dat perspectief en die verantwoordelijkheid moeten we niet uit het oog verliezen.”

Over Platform Hattinga Verschure

Platform Hattinga Verschure behartigt de collectieve belangen van mantelzorgers in de provincie Groningen. We informeren, luisteren naar ervaringen, horen waar mantelzorgers tegenaan lopen en wat zij nodig hebben. Daarover gaat het platform in gesprek met gemeenten, steunpunten mantelzorg en zorgaanbieders. Zo werkt Platform Hattinga Verschure samen met alle betrokkenen aan een betere rol van mantelzorgers en hun ondersteuning in de provincie Groningen.