In dit whitepaper delen we meer informatie over hoe we techniek succesvol kunnen gebruiken in relatie tot Digitaalvaardigheid. Waarom is dat belangrijk? En wat kunnen we eraan doen? Het whitepaper is opgesteld door Gilles Lijnzaad van Valtes vanuit de Master Computational Cognitive Science and AI.

Online obstakels

Een blauwe envelop op de deurmat: het is weer tijd voor de belastingaangifte. Terwijl je naar de website van de Belastingdienst gaat, zakt de moed je in de schoenen. Tussen de duizelingwekkende hoeveelheid informatie vind je nog maar net op welke pagina je die aangifte moet doen. Het volgende obstakel om te overwinnen is DigiD, om nog maar niet te spreken van de online formulieren die je moet invullen. Het stresslevel stijgt: zo’n ingewikkelde exercitie kan niet goed zijn voor de bloeddruk.

Techniek is al tientallen jaren niet weg te denken uit ons dagelijks leven. PC’s, smartphones en laptops hebben het leven voor een deel makkelijker gemaakt, maar niet voor iedereen. Om mee te komen met de digitalisering zijn digitale vaardigheden nodig: informatie kunnen opzoeken en verwerken, een interface kunnen gebruiken, online kunnen communiceren, enzovoorts. In deze blog lees je meer over wat “digitaalvaardigheid” is, waarom het zo belangrijk is, en wat de Biblionet Drenthe en Valtes hiermee doen.

Waarom is digitaalvaardigheid nodig?

Een cadeau voor iemand bestellen bij een webshop, kinderbijslag aanvragen, meer te weten komen over een onderwerp waar je interesse in hebt: het internet maakt veel mogelijk. Om dit soort taken tot een succesvol einde te brengen, moet je bijvoorbeeld in staat zijn om in te loggen op een account. Ongeveer 4 op de 5 Nederlanders heeft voldoende van dit soort digitale basisvaardigheden, waarmee we koploper zijn in de Europese Unie (bron: CBS). De keerzijde hiervan is dat dus 1 op de 5 Nederlanders onvoldoende digitale basisvaardigheden heeft. Deze groep is ook vaak laaggeletterd, en heeft een laag uurloon of geen betaald werk (bron: CPB). Mensen die niet genoeg digitale vaardigheden hebben zullen minder snel gebruik maken van gezondheidstechnologie. Dit zal sociaal-economische gezondheidsverschillen (SEGV) alleen maar vergroten onder deze groep mensen (zie Factsheet SEGV). Op die manier kan onvoldoende digitaalvaardigheid leiden tot een lagere levensverwachting. Het belang ervan is dus overduidelijk. Voordat we vertellen wat er gedaan wordt omtrent digitaalvaardigheid door Biblionet Drenthe en door Valtes, leggen we eerst even uit welke digitale vaardigheden er nou eigenlijk zijn.

De vaardigheden

Digitaalvaardigheid gaat voornamelijk over de interactie met informatie, of content. Zoals je in onderstaande afbeelding kan zien, zijn er grofweg drie manieren waarop mensen digitaal te maken hebben met informatie.

Naast deze drie categorieën zijn er tal van concepten die belangrijk zijn voor digitaalvaardigheid. 

• Om succesvol gebruik te maken van PC’s, laptops, smartphones en tablets is een aantal basisvaardigheden nodig. Een muis/trackpad en toetsenbord, of een touchscreen, is de eerste stap in de interactie tussen gebruiker en techniek. Naast dat de gebruiker moet weten hoe ze deze voorwerpen moeten gebruiken, moeten ze hier ook fysiek toe in staat zijn. Het vereist aardig wat fijne motoriek om een muis naar een klein knopje te bewegen, of te typen op een touchscreen.
  
  Andere basisvaardigheden zijn: een programma of app openen, een e-mail versturen, een zoekmachine gebruiken, en naar een webpagina navigeren.
• Op veel websites is het belangrijk om een informatiestructuur te begrijpen om te vinden wat je zoekt. Om een document te printen moet je bijvoorbeeld in een menu eerst “Bestand” aanklikken om “Printen” te vinden, en om te zoeken naar zonnebrillen op de website van een kledingwinkel moet je eerst begrijpen dat ze onder “Accessoires” vallen. Een intuïtieve structuur zal veel gebruikers op het juiste spoor zetten, maar ook dan kan het een grote uitdaging zijn om de weg te vinden.
• Als het gaat om het selecteren en evalueren van informatie op het internet, is een dosis kritisch denken erg belangrijk. Welke bronnen zijn betrouwbaar, en welke niet? Hoe is te zien of een tekst of website correcte informatie bevat? Kritisch denken beschrijft een houding die je aanneemt tegenover de informatie die je tegenkomt, waarbij je bewust nagaat of die betrouwbaar en objectief is.
• Zaken online regelen vraagt vertrouwen van de gebruiker in de technologie, en zelfvertrouwen in hun eigen digitale vaardigheden. Veel mensen vinden bijvoorbeeld internetbankieren eng, omdat ze het gevoel hebben dat er dingen mis kunnen gaan. Om deze dienst te kunnen gebruiken moet de gebruiker vertrouwen krijgen, en een gevoel van controle. Dit kan bevorderd worden door bijvoorbeeld geholpen te worden door een naaste alvorens zelfstandig aan de slag te gaan.
• Zoals eerder genoemd, hangt digitaalvaardigheid ook samen met algemene taalvaardigheid: van de laaggeletterden in Nederland heeft ruim 30% moeite met het omgaan met de computer (bron: Rijksoverheid). Dit komt waarschijnlijk doordat te veel teksten op het internet, en op het computersysteem zelf, in te moeilijke taal geschreven zijn. Dat werkt ontmoedigend en is erg frustrerend. Teksten op B1-niveau (“duidelijke taal”), daarentegen, zijn begrijpelijk voor de meeste Nederlandse volwassenen (zie bijvoorbeeld CommunicatieRijk van de overheid).

Hulp en oefening bij Biblionet Drenthe

Al met al heeft digitaalvaardigheid heel wat voeten in de aarde. Gelukkig bieden gemeenten via de bibliotheek allerlei mogelijkheden om hulp te krijgen en vaardigheden te ontwikkelen. Zo ook Biblionet Drenthe. Ze organiseren bijvoorbeeld de basiscursus Klik & Tik, en de cursus Digisterker rondom de “digitale overheid”. Ook bieden ze hulp bij het doen van belastingaangifte. (Kijk voor het volledige aanbod op de website van Biblionet Drenthe.) Mensen die moeite hebben met digitale zaken krijgen zo een steuntje in de rug, om uiteindelijk zelfstandiger en met meer zelfvertrouwen gebruik te kunnen maken van de alledaagse techniek.

Valtes en Biblionet

Met alle expertise die Biblionet te bieden heeft, is het niet verrassend dat Valtes een samenwerking met hen is aangegaan in juli 2023. Die samenwerking bestaat uit een aantal onderdelen. Ten eerste zullen Valtes en Biblionet samen bijeenkomsten organiseren over mantelzorg en technische ondersteuning. Het doel hiervan is onder meer het ophalen van kennis voor de Digitale Mantelzorg Assistent, die mantelzorgers alle informatie biedt die zij nodig hebben. Ten tweede zal het taalgebruik van de app getest worden door de taalambassadeurs, zodat we zeker weten dat iedereen de informatie begrijpt. Daarnaast zal Valtes te gast zijn in de BiebFabriek, om kinderen kennis te laten maken met slimme sensoren en kunstmatige intelligentie. Zo werken wij samen aan de digitale informatievoorziening in Drenthe.

Ben je benieuwd naar je eigen digitale vaardigheden? Ontdek je DigIQ via deze website (Nederlands), of test je praktische vaardigheden via deze website (Engels).