Mantelzorg met veerkracht

Ben jij mantelzorger? Grote kans. Nederland telt ongeveer 5 miljoen mantelzorgers. Circa 1 op de vier werkenden combineert mantelzorg met werk. Door vergrijzing en tekorten in de zorg zal het aantal mantelzorgers in de toekomst verder toenemen. Ben je nog geen mantelzorger dan is de kans groot dat je het wordt.

Ken jij veerkracht? Veerkracht is volgens Van Dale o.a. soepelheid, lenigheid, en de kracht van lichaam en geest om zich snel te herstellen. Mantelzorg met veerkracht, klinkt als een goede combi. Ik vind ‘m zelfs noodzakelijk. Mantelzorger word je namelijk vaak niet, je bént het. Daarom is het goed om veerkracht te kennen, of te kweken. En zorg ervoor dat jullie goede vrienden worden!

Geven tot je niet meer kunt

Onlangs verscheen er in Trouw een artikel over toename van oudermishandeling door mantelzorgers: het aantal meldingen bij Veilig Thuis van verwaarlozing, financiële uitbuiting en (fysieke) mishandeling steeg in 2022 met 17% ten opzichte van 2019 (Trouw, 15 juni 2023). Het raakte mij.

Veel mantelzorgers zijn overbelast, vaak zonder het zelf door te hebben. Ze doen wat ze moeten doen, en vaak al heel lang doen: alle ballen zo goed mogelijk in de lucht houden. Tot blijkt dat de emmer is overgelopen of de batterij niet meer oplaadt. Leeg, oververmoeid, opgebrand. Vaak speelt er onmacht en frustratie. Schaamte omdat het niet meer lukt en het zover is gekomen. En dan komt er een melding van geweld. Terwijl het vaak gaat om mensen die gezorgd en gegeven hebben tot ze niet meer kunnen. Even ontspannen, verlichting en wat lucht, daar hebben veel mantelzorgers behoefte aan. Maar hoe dan?!

Gelukkig gaat het niet vaak zo mis dat Veilig Thuis een onderzoek instelt of dat een medewerker met burn-out thuis komt te zitten. Maar een ingewikkeld samenspel van factoren is het wel en een kant-en-klare oplossing is er niet. Het is een maatschappelijke opgave waarbinnen jij als individuele mantelzorger goed je eigen grenzen te bewaken hebt en tijdig aan de bel zult moeten trekken.

Schaamte om te erkennen dat het allemaal niet meer lukt, dat je het niet aankunt. Ja, dat kan. Het kan voelen als zwakte, zelfs als een gebrek aan liefde. Het vraagt iets op het persoonlijke vlak, namelijk jouw grens ervaren en erkennen, en dit bespreekbaar maken. Ook als je de gevolgen niet overziet. Dat is kwetsbaar. Misschien zal je partner naar een dagbesteding moeten, maar zorgen ze daar wel goed voor hem, en wie betaalt dat? Of je kind met meervoudige beperkingen kan niet langer thuis wonen omdat de zorg te zwaar wordt. Maar je houdt van je kind! Of dat moeder naar een verzorgingstehuis, maar vader dan? Kan hij eigenlijk nog wel zelfstandig wonen? ‘Dan stort alles in’ denk je wellicht. Schuldgevoel kan de kop opsteken. Dus: tanden op elkaar en door. Maar ’s nachts lig je wakker. Je piekert. Je voelt je niet fit. Bent kortaf tegen je partner, je kinderen. En je hebt ook nog je werk.

Mantelzorg, je doet het uit liefde en met respect, en tegelijk word je er soms doodmoe van. Ik ken het uit eigen ervaring. Trommels met boterhammetjes voor de jonge generatie, pannetjes met warm eten voor de oudere generatie. Van basisschool, zwemles, muziekles en sport enerzijds tot het bieden van (emotionele) steun, praktische hulp in huis, tandarts- en ziekenhuisbezoek en controles door medisch specialisten anderzijds. En daarnaast je werk, gezin, relaties, en al die dingen die jou zo jou maken. Het is een intensief leven waarin je steeds alert bent omdat er gebeld kan worden en je nodig bent. Altijd haast, steeds die verantwoordelijkheid voelen. Dat kan geheid stress opleveren. Maar ho…!

Pas op de plaats en mantelzorg met veerkracht

• Zorg voor jezelf! Weet wat jou helpt om weer op te laden, en pak die momenten als je ze nodig hebt. Wie goed voor zichzelf zorgt kan ook voor een ander zorgen.
• Deel je zorgen met anderen – ventileren geeft lucht.
• Durf te vragen, en ook: durf hulp aan te nemen.
• Durf je grenzen bespreekbaar te maken – geef aan wat je wel lukt maar ook wat je moeilijk vindt of wat je graag anders zou zien.
• Weet ‘de weggetjes’ en maak er gebruik van – veel gemeenten hebben ondersteuningsmaatregelen voor (jonge)mantelzorgers. Denk aan o.a. mantelzorgmakelaar, Alzheimercafé, inloophuis, dagbesteding, vrijwilligers. Gemeenten hebben niet al hun mantelzorgers in beeld dus ga vooral ook zelf op onderzoek uit: de gemeentelijke website, via het sociaal (wijk)team of in de lokale huis-aan-huiskrant.
• Ook zijn er innovatieve technologische ontwikkelingen om mantelzorgers te ontlasten. Waaronder de jonge startup Valtes die beoogt meer gemoedsrust en vrijheid te bieden aan mantelzorgers en degenen voor wie zij zorgen door het gebruik van slimme technologie.
• Blijf dingen doen die je energie geven, geef niet alles op voor je zorgtaken. Een mens heeft sociale contacten nodig, tijd voor ontspanning, sport, een hobby. Hiermee investeer je in jezelf voor de langere termijn. En dat ben je waard.
• Schakel professionele hulp in als je er zelf niet uitkomt bijvoorbeeld de huisarts, een mantelzorgconsulent of coach.

Stoppen met stoer doen

Voor een gemeente deed ik onderzoek hoe inwoners beter bereikt konden worden met het mantelzorgaanbod. Een van de geïnterviewde mantelzorgers zei treffend: “Mantelzorgers moeten ophouden stoer te doen, daar help je niemand mee. Kijk geregeld in de spiegel en stel vragen: aan jezelf, aan anderen, over wat er kan en wat je zelf zou willen.”

Veerkracht: even tot de (bijna-)bodem gaan, bezinnen, opstaan en weer doorgaan. Weet wat jouw ‘bodemmomenten’ zijn. En wat je dan helpt. Een moment voor jezelf met een kop thee, tien minuten in de zon, een wandeling? Maar ook: tegen iemand aanpraten die geen oplossingen aandraagt maar die gewoon luistert. Maaltijdbezorging. Een app die mantelzorgers ontzorgt. Je hoeft niet alles zelf te doen. Veerkracht vraagt ook om loslaten. En dat is een keuze die jij kunt maken.

Zorgen voor jezelf is een daad van liefde. En met zelfzorg investeer je in de langere termijn.

Over Lian Heijs

Lian Heijs werkte ruim twintig jaar in diverse functies bij justitie, (jeugd)zorg en welzijn. Ook was zij gemeenteraadslid van 2018-2022 met o.a. Jeugdwet, Wmo en participatiewet in portefeuille en werkte zij als beleidsadviseur Jeugd bij een gemeente. Momenteel werkt zij bij het landelijk partijbureau van de ChristenUnie en is zij toezichthoudend bestuurslid bij CGMV, vakorganisatie voor christenen. Naast haar werkzaamheden is zij altijd blijven schrijven, omdat zij houdt van taal en communicatie en gelooft in de kracht van woorden. Veerkracht is een thema dat haar bijzondere aandacht heeft, op diverse manieren onderzoekt zij dit en geeft zij hier vorm aan om anderen te inspireren en verder te helpen.

Meer informatie over Lian naar aanleiding over haar stuk Mantelzorg met Veerkracht? Weten wat ze voor jou kan betekenen? Meer informatie vind je op de website van Een zaak van woorden.