Mantelzorg is een essentieel onderdeel van onze samenleving. Het omvat de onbetaalde zorg en ondersteuning die familieleden, vrienden of buren bieden aan mensen die hulpbehoevend zijn. Hoewel mantelzorgers een onschatbare bijdrage leveren, is er een paradox waar veel mantelzorgers mee worstelen: ze zien zichzelf niet als mantelzorgers. Waarom mantelzorgers zichzelf niet als mantelzorgers zien? In dit artikel gaan we in op de redenen achter dit fenomeen en de belangrijkste problemen die daaruit voortvloeien.

Wat is mantelzorg?

Voordat we dieper ingaan op de redenen waarom mantelzorgers zichzelf niet als zodanig identificeren, is het belangrijk om te begrijpen wat mantelzorg precies inhoudt. Mantelzorg gaat verder dan alleen het verlenen van fysieke zorg. Het omvat ook emotionele steun, administratieve en financiële taken, coördinatie van medische afspraken en nog veel meer. Mantelzorgers dragen vaak de verantwoordelijkheid voor de dagelijkse zorgtaken en ervaren de fysieke, emotionele en financiële uitdagingen die hiermee gepaard gaan. De verwachting is dat het aantal mantelzorgtaken in de toekomst alleen maar zal blijven groeien. Dit komt onder andere door de toename van het aantal 80-plussers en groei van het aantal chronische ziekten per persoon. Gecombineerd met een groter tekort aan zorgpersoneel zal er dus een grotere verantwoordelijkheid op familie, buren en vrienden liggen. Niet voor niets noemen we het in een ander artikel de crisis van de toekomst.

Redenen waarom mantelzorgers zichzelf niet als mantelzorger zien:

Rolvervulling en normativiteit:

In onze samenleving heerst vaak de verwachting dat familieleden de zorg voor elkaar op zich nemen. Dit culturele en sociale aspect speelt een rol bij het niet erkennen van de mantelzorgeridentiteit. Mantelzorg wordt als vanzelfsprekend beschouwd, waardoor mensen het idee hebben dat het verlenen van zorg aan een naaste geen speciale titel verdient. Bovendien kunnen mensen het label “mantelzorger” soms als negatief ervaren, omdat het geassocieerd kan worden met gevoelens van afhankelijkheid en verlies van autonomie.

Gebrek aan bewustwording:

Een andere belangrijke factor van waarom mantelzorgers zichzelf niet als mantelzorger zien is het gebrek aan bewustzijn over de term “mantelzorg” en wat het precies inhoudt. Veel mensen realiseren zich niet dat de hulp die ze aan een naaste bieden onder de definitie van mantelzorg valt. Bovendien onderschatten ze vaak de hoeveelheid tijd en inzet die nodig is om mantelzorg te verlenen. Daardoor herkennen ze de waarde van hun eigen inspanningen niet en zien ze zichzelf niet als mantelzorger.

Rolconflicten en emotionele betrokkenheid:

Mantelzorgers zijn vaak naaste familieleden of geliefden van de zorgontvanger. Ze kunnen aarzelen om zichzelf als mantelzorger te labelen om de persoonlijke relatie niet te verstoren. De zorg voor een naaste wordt soms gezien als een natuurlijk onderdeel van familiale relaties en liefde, en het erkennen van de mantelzorgerrol kan als afstandelijk of onnodig worden ervaren. Dit kan leiden tot verwarring over de scheidslijn tussen persoonlijke verantwoordelijkheid en professionele zorg.

Belangrijkste problemen veroorzaakt door het niet-identificeren als mantelzorger:

Gebrek aan erkenning en ondersteuning:

Mantelzorgers die zichzelf niet als zodanig zien, hebben vaak minder bewustzijn van de beschikbare ondersteuning en hulpbronnen. Ze zijn mogelijk niet op de hoogte van organisaties, programma’s en subsidies die specifiek gericht zijn op mantelzorgers. Hierdoor missen ze kansen om zichzelf te informeren en hulp te krijgen bij de uitdagingen die ze tegenkomen. Minder dan dertig procent van de mantelzorgers maakt gebruik van mantelzorgondersteuning blijkt uit het onderzoeksrapport Blijvende Bron van Zorg. Het gebrek aan erkenning kan ook leiden tot gevoelens van isolatie en overbelasting, omdat ze geen gemeenschap van gelijkgestemde mantelzorgers hebben om ervaringen mee te delen. Ook kan de gemeente kan een belangrijke rol spelen bij deze erkenning. Dat vraagt echter wel meer inzet dan de mantelzorgwaardering zoals we die in veel gemeenten kennen.

Negatieve gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheid:

Doordat mantelzorgers zichzelf niet als zodanig identificeren, hebben ze mogelijk beperkte toegang tot respijtzorg en rustperiodes. Ze zetten zich voortdurend in voor de zorg van anderen zonder voldoende aandacht voor zelfzorg. Vaak stellen mantelzorgers hun eigen fysieke en mentale gezondheid op de tweede plaats, wat kan leiden tot frustratie en overbelasting. Dit kan leiden tot chronische stress en burn-out. Bovendien onderdrukken mantelzorgers vaak hun eigen behoeften en verlangens, wat kan leiden tot te weinig vrije tijd voor sociale interactie en zelfs eenzaamheid.

Gemiste kansen voor beleid en hulpverlening:

Het niet erkennen van mantelzorgers heeft ook bredere implicaties. Als de omvang en impact van mantelzorgers niet volledig worden erkend, kan dit leiden tot gemiste kansen in het beleid en de ontwikkeling van ondersteunende programma’s. Er kan onvoldoende middelen en financiering worden toegewezen aan mantelzorggerelateerde initiatieven, waardoor mantelzorgers nog meer onder druk komen te staan. Ook Valtes kan hier een bijdrage aan leveren binnen gemeentelijke organisaties. Voor meer informatie kun je daarover contact met ons opnemen.

Belangrijke samenvatting: waarom mantelzorgers zichzelf niet als mantelzorger zien

Het feit dat mantelzorgers zichzelf niet als mantelzorger zien, brengt belangrijke uitdagingen met zich mee. Het gebrek aan erkenning en ondersteuning kan leiden tot isolatie, overbelasting en negatieve gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheid van mantelzorgers. Bovendien kan het gebrek aan bewustzijn en erkenning leiden tot gemiste kansen voor beleid en hulpverlening op het gebied van mantelzorg.

Het is essentieel om bewustwording te creëren rondom mantelzorg en mantelzorgers aan te moedigen zichzelf te erkennen. Door mantelzorgers te voorzien van de nodige ondersteuning, erkenning en middelen, kunnen we hun cruciale rol waarderen en de uitdagingen die ze tegenkomen aanpakken. Mantelzorgers moeten worden aangemoedigd om hun rol te omarmen en hulp te zoeken wanneer dat nodig is. Alleen op die manier kunnen we een samenleving creëren waarin mantelzorgers de erkenning en ondersteuning krijgen die ze verdienen. Daar hebben maatschappelijke organisaties, maar vooral de lokale en landelijke overheden, een belangrijke rol in.